Γιατί το σώμα μας μιλά;

Το άγχος είναι κάτι γνώριμο σε όλους μας, σε άλλους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο, αν και παρόλα αυτά μας είναι δύσκολο να το ορίσουμε ακριβώς. Σίγουρα οι δύσκολες εποχές που ζούμε επιτείνουν τα κρούσματα άγχους ανάμεσα σε όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα στους νέους. Εξαπλώνεται σαν επιδημία δυσκολεύοντας τις ζωές μας και αποτρέποντας μας από το να είμαστε λειτουργικοί και χαρούμενοι.

Ας δούμε λοιπόν τι είναι άγχος. Άγχος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αισθήματα φόβου ή ακόμα και τρόμου σαν απάντηση σε κίνδυνο του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη ή μη αναγνωρίσιμη. Είναι συνήθως μια κοινή, αλλά και υπερβολική αντίδραση απέναντι σε ήπια στρεσογόνα γεγονότα πχ. παραμονές εξετάσεων, αναμονή σημαντικού ραντεβού. Το άγχος θεωρείται παθολογικό εάν δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα, στην επίτευξη στόχων ή στη συναισθηματική ηρεμία του ατόμου οπότε και μιλάμε για κάποια αγχώδη διαταραχή.

Πιο συγκεκριμένα σήμερα θα ήθελα να σας μιλήσω για τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που ταλανίζουν ολοένα και περισσότερους από εμάς και σχετίζονται άμεσα με το άγχος. Αν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι εκείνα τα σωματικά συμπτώματα που δεν προκαλούνται από οργανικά ή παθολογικά, αλλά από ψυχολογικά αίτια. Σίγουρα είτε εσείς είτε κάποιος οικείος σας θα επισκέφτηκε έστω και μια φορά το γιατρό και εκείνος θα του απέδωσε κάποια ενόχληση σε ψυχολογικά αίτια. «Δεν έχετε τίποτα, είναι ψυχολογικό!» Τους περισσότερους φυσικά αυτό τους τρομάζει και επισκέπτονται και άλλον γιατρό ελπίζοντας το πρόβλημα να είναι οργανικό, να τους δώσει δυο –τρια χαπάκια και να είναι ευθύς αμέσως υγιέστατοι. Περιττό να σας πω ότι το σχέδιο αυτό αποτυγχάνει οικτρά.

Καλό θα ήταν να τονίσουμε ότι ο πόνος ή η ενόχληση είναι πραγματικός, το άτομο πονά και δυσφορεί στα αλήθεια, δεν είναι ‘κατά φαντασίαν’ ασθενής που υποκρίνεται ασθένεια. Οπότε χρήζει και αντίστοιχης βοήθειας, ενώ πρώτα πρέπει να προβεί σε εξετάσεις για να αποκλειστεί σίγουρα κάθε πιθανός οργανικός παραγόντας. Πολλοί, ακόμα και οι επαγγελματίες πέφτουν στην παγίδα της ψυχολογιοποίησης, όπου ανάγουν τα πάντα στη σφαίρα της ψυχολογίας αποκλείοντας άλλους σημαντικούς παράγοντες.

Πιθανά ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι: υψηλή χοληστερίνη, δερματοπάθειες (ακμή, έκζεμα, ψωρίαση κλπ), αϋπνία, εφίδρωση, ξηροστομία, σιελόρροια, ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, «φτερουγίσματα» στην καρδιά, ταχύπνοια, δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση), πόνος σε κάποιο σημείο του σώματος (θώρακας, στομάχι, κεφάλι, κλπ), ασφυαλγία, συχνοουρία, μειωμένη αισθητικότητα και ιδίως αίσθηση της αφής, υπερθερμία, ,σχετικά μειωμένη ικανότητα επούλωσης των τραυμάτων, σφίξιμο των δοντιών (ιδίως κατά τη διάρκεια του υπνου), σπαστική κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, καούρες, σφίξιμο στο στομάχι, σύνδρομο παλινδρόμησης, σεξουαλικά προβλήματα (στον άνδρα δυσκολία στύσης, στη γυναίκα δυσπαρευνία δηλαδή πόνος κατά την συνουσία και δυσκολία στον οργασμό), σύνδρομο χρόνιας κοπώσεως, πονοκέφαλος, ζαλάδες, μυρμηγκιάσματα, προβλήματα μνήμης (αιτία είναι η διάσπαση προσοχής από το άγχος που δημιουργεί προβλήματα στην αποθήκευση και στην ανάκληση των αποθηκευμένων στην μνήμη πληροφοριών), ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους, μυοσκελετικές παθήσεις κ.ο.κ.

Για ποιο λόγο όμως εμφανίζονται αυτά τα συμπτώματα; Το σώμα μας βρίσκει έναν τρόπο να μιλήσει. Ναι το σώμα μιλά, γιατί ίσως να μην μπορούμε με άλλον τρόπο να ‘ακούσουμε’ όσα γίνονται μέσα μας. Άγχος και στρες που δεν εκδηλώνονται, επιθυμίες που έχουν ξεχαστεί, συγκρούσεις που ούτε καν αντιλαμβανόμαστε, πένθος που δεν έχει βιωθεί, συναισθήματα που δεν έχουν εκφραστεί βρίσκουν μια διέξοδο στο σώμα. Είναι ένας τρόπος να αντιληφθούμε ότι κάτι συμβαίνει και να αναλάβουμε δράση για αυτό. Αν το σύμπτωμα δεν γινόταν σωματικό, δεν θα το παίρναμε ενδεχομένως είδηση ότι κάτι τρέχει.

Φανταστείτε μια κατσαρόλα με κλειστό το καπάκι της, γεμάτη με νερό που σιγά σιγά βράζει.. Μετά από λίγο το νερό κοχλάζει και αν δεν σηκώσουμε έγκαιρα το καπάκι, τότε το νερό ξεχειλίζει. Κάπως έτσι συμβαίνει και με όσα καταχωνιάζουμε μέσα μας. Πιέζονται και κάποια στιγμή ξεχειλίζουν, γιατί όσα φράγματα και να υψώσαμε δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν την ορμή. Ας αναρωτηθούμε για ποιο λόγο πιέζουμε τόσο τους εαυτούς μας χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε σε ένα συνειδητό επίπεδο.. Οι ρυθμοί της ζωής είναι τέτοιοι που δεν έχουμε χρόνο να αναλογιστούμε πάνω σε ό.τι μας συμβαίνει καθημερινά, οι πιέσεις που δεχόμαστε από παντού δεν μας επιτρέπουν πάντα να κάνουμε πραγματικότητα τις επιθυμίες μας, οι δύσκολες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και ό.τι αυτές συνεπάγονται αυξάνουν κατακόρυφα τα επίπεδα στρες και συναισθήματα ανικανότητας, τα πρέπει συγκρούονται με τα θέλω μας, οι προσδοκίες και οι απαιτήσεις διαρκώς αυξάνονται και περιπλέκονται, τα συναισθήματα δεν εκφράζονται για να μπορέσουμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από την απόρριψη, τη ματαίωση και τον πόνο.

Ο εσωτερικός μας κόσμος μου θυμίζει ένα σακί δίχως πάτο. Του ρίχνουμε, του ρίχνουμε και μετά αφενός ξεχνάμε με τι τον γεμίσαμε αφετέρου μαζεύουμε παλιατζούρες και θησαυρούς μαζί. Ακόμα και αυτό το σακί που μοιάζει να μην έχει τέλος έχει τα όρια του. Και έρχεται το σύμπτωμα να δηλώσει αυτά τα όρια. Να δηλώσει παρόν, ότι είμαστε θνητοί με αντοχές περιορισμένες από τη μια και δυνατότητα για μια καλύτερη ζωή από την άλλη. Δίνεται η ευκαιρία μέσα από το σύμπτωμα για μια αλλαγή, για εκτόνωση και έκφραση.

Μη διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια όταν τέτοιου είδους συμπτώματα σας δυσκολεύουν την καθημερινότητα και σας διαταράσσουν την ηρεμία σας. Με τον ειδικό θα αναζητήσετε τους λόγους που αυτά μπήκαν στη ζωή σας , θα βρείτε το νόημα της ύπαρξης τους, θα εξαλείψετε/ μειώσετε τη συμπτωματολογία και θα δώστε νέο νόημα στον τρόπο που επεξεργάζεστε σκέψεις και συναισθήματα ώστε να διευκολύνεστε στη ζωή σας. Επίσης, μη διστάσετε να εκφράζεστε, να θυμώνετε, να διεκδικείτε, να θρηνείτε, να κλαίτε, να μοιράζεστε, να χαλαρώνετε, να επικοινωνείτε, να διασκεδάζετε..

« Σου μιλώ για όλα όσα ποτέ δεν άκουσες,
για όλες τις ερωτήσεις που έπεσαν πάνω σε κλειστά αφτιά
-ο κόμπος στο στομάχι σφίγγει και σφίγγει-
δεν χρειάζονται πια οι λέξεις μου,
μπαίνω δειλά σε μια δίνη.
Όσα ήθελα να πω μα τα κατάπια
παλεύουν σα χείμαρρος να βγουν,
στήνω αναχώματα όμως πλημμυρίζω.»

Ράνια Πανουργιά
Kλινική Ψυχολόγος MSc

Βιβλιογραφία:
* Βασικά στοιχεία κλινικής ψυχιατρικής, Νίκος Μάνος, University studio press
* www.uromed.gr