Ψυχοθεραπεία: Στο άκουσμά της γεννιέται απορία, περιφρόνηση, φόβος ή και θαυμασμός. Για μένα η ψυχοθεραπεία είναι ένα δώρο που αν κανείς το αξιοποιήσει μπορεί να ωφεληθεί και να ανοίξει νέους δρόμους κατανόησης και αλλαγής.
Αν θέλουμε να δώσουμε έναν ορισμό θα λέγαμε ότι αφορά μεθόδους παρέμβασης με βάση τις ψυχικές διαδικασίες και με τη συμφωνία ενδιαφερομένου (πελάτη- θεραπευόμενου) και ψυχοθεραπευτή με σκοπό μέσω συστηματικής επίδρασης πάνω σε διαταραχές, την εξάλειψη των συμπτωμάτων που προκαλούν δυστυχία ή διαταράσσουν τις σχέσεις με το περιβάλλον. Η ταξινόμηση των ειδών ή μορφών ψυχοθεραπείας γίνεται με τα εξής κριτήρια: 1) τον αριθμό των ατόμων(ατομική ή ομαδική ψυχοθεραπεία), 2)την κατηγορία των ατόμων στα οποία απευθύνεται( ψυχοθεραπεία παιδιών, εφήβων, ενηλίκων, γάμου, ζευγαριού, οικογένειας), 3)το χρόνο που διαρκεί(σύντομη, μακρόχρονη), 4)τα οργανωτικά ή διαδικαστικά γνωρίσματα(παιγνιοθεραπεία, μουσικοθεραπεία κ.τ.λ)
Οι βασικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία (τις οποίες θα αναπτύξουμε αναλυτικά σε επόμενα άρθρα) και οι κύριοι εκπρόσωποι τους είναι:
1)Ψυχανάλυση(Freud, Adler, Jung, Rank, Horney, Fromm, Klein, Sullivan)
2)Γνωστικο-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία(Beck, Ellis)
3)Πελατοκεντρική ψυχοθεραπεία(C.Rogers)
4)Ανθρωπιστική/υπαρξιακή ψυχοθεραπεία(Maslow, May, Yalom)
5)Συστημική/οικογενειακή ψυχοθεραπεία(Bowen)
6)Θεραπεία μέσω τέχνης(δραματοθεραπεία,ψυχόδραμα,μέσω μουσικής-χορού-ζωγραφικής)(Moreno)
Πέρα από ορισμούς και διαχωρισμούς θα ήθελα να σας πω τι είναι για μένα στην ουσία της η ψυχοθεραπεία. Είναι ένα ταξίδι… Ένα ταξίδι προς τον εαυτό, τον ξεχασμένο εαυτό, τον πληγωμένο εαυτό, τον παραμελημένο εαυτό, τον εαυτό εκείνο που αναζητά να ενηλικιωθεί, να ενδυναμωθεί, να εξερευνηθεί και να ειδωθεί από μια νέα ματιά. Είναι μια ευκαιρία αυτο-ανάπτυξης, αυτογνωσίας και ωρίμανσης. Είναι ένα μονοπάτι που άπαξ και το διαβείς θα διανύσεις νέες διαδρομές ή και παλιές, αλλά πια μπορείς να παρατηρήσεις καλύτερα τη διαδρομή, τι βρίσκεται στο πλάι του δρόμου, τα τοπία, τις λακούβες, τη θέα.
Το βασικό της εργαλείο είναι ο Λόγος και η Σχέση. Η ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί το λόγο για την τροποποίηση της συμπεριφοράς, την αλλαγή της σκέψης και την έκφραση του συναισθήματος. Ο διάλογος, οι υποθέσεις, οι ερμηνείες, τα σύμβολα, οι διάφορες τεχνικές βασίζονται και μεταφέρονται στον άλλον μέσω του λόγου. Φυσικά αυτό εξαρτάται κάθε φορά και από την προσέγγιση, γιατί υπάρχουν προσεγγίσεις που χρησιμοποιούν το σώμα και τις εικαστικές τέχνες ως μέσα επικοινωνίας και έκφρασης. Δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα και μονομερείς εντολές από το θεραπευτή. Είναι μια δυναμική διαδικασία που χρειάζεται τουλάχιστον δυο. Βασίζεται στις ανάγκες και τα θέματα που αντιμετωπίζει ο εκάστοτε θεραπευόμενος.
Αυτό όμως που θεωρείται το πιο σημαντικό και υποστηρίζεται από σωρεία ερευνών για την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας δεν είναι ούτε η εμπειρία του θεραπευτή, ούτε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, ούτε η προσέγγιση που ακολουθεί, ούτε τα δημογραφικά στοιχεία του θεραπευόμενου, ούτε το πρόβλημα που αυτός αντιμετωπίζει. Αυτό που είναι υψίστης σημασίας και πάνω σε αυτό χτίζεται το οικοδόμημα της θεραπείας είναι η θεραπευτική σχέση. Ο θεραπευόμενος πρέπει να νιώσει ασφαλής για να μπορέσει να μιλήσει και να κάνει το προσωπικό του ταξίδι παρουσία ενός αγνώστου. Είναι χρέος του θεραπευτή να είναι παρών πέραν της σωματικής διάστασης, σε ψυχολογική και πνευματική διάσταση. Να ακούει πραγματικά, να δείχνει ενσυναίσθηση και κατανόηση, να μην κρίνει , να μην καταδικάζει. Να δείχνει σεβασμό στον άνθρωπο που στέκεται ‘γυμνός’ απέναντι του επιτρέποντας του να εκφραστεί στο βαθμό και με τον τρόπο που το χρειάζεται. Έτσι του δίνει τη δυνατότητα να εμπιστευτεί και εκείνον και τον εαυτό του και τη διαδικασία. Προσωπική μου γνώμη είναι πως όπως και οποιαδήποτε άλλη σχέση στη ζωή μας, έτσι και αυτή βασίζεται στη ‘χημεία’. Ακόμα και αν κάποιος είναι καταξιωμένος και έμπειρος θεραπευτής, μπορεί να μην καταφέρει να κάνει το ‘κλικ’ που χρειάζεται ο θεραπευόμενος και να μην ευοδωθεί η συνεργασία τους.
Αν τα καταφέρουν όμως θεραπευτής και θεραπευόμενος κάνουν από κοινού το ταξίδι. Είναι συνοδοιπόροι. Βαδίζουν πλάι πλάι σε αυτή την εξερεύνηση. Κάνουν μικρά βήματα άλλοτε προσεκτικά άλλοτε τολμηρά, άλλοτε προς τα εμπρός άλλοτε προς τα πίσω, άλλοτε μένουν στάσιμοι για λίγο μπρος το φόβο της ανακάλυψης. Το να συνεχίσει ο θεραπευόμενος τη διαδρομή μετά τα προσωπικά του εμπόδια όπως η ανάληψη ευθύνης για τον εαυτό και το μεγάλωμα του, ο πόνος για όσα έχασε ή του επέβαλαν άλλοι, τα παρελθοντικά τραύματα, η αντίσταση να προχωρήσει προς τα μπροστά αγκιστρωμένος από ασφαλείς και παλιές συνήθειες, νομίζω σχετίζεται με το πόσο ισχυρό είναι το κίνητρό του και το πόσο ικανός είναι ο θεραπευτής να τον εμπλέξει στη διαδικασία.
Πού αποσκοπεί; Αν μιλήσουμε για την ψυχοθεραπεία γενικά, στοχεύει στην ελάττωση ή εξάλειψη συμπτωμάτων, στην βελτίωση της ποιότητας ζωής, στην βελτίωση των σχέσεων, στην εποικοδομητική ενδοσκόπηση, στην αναθεώρηση σκέψεων και συμπεριφορών που δυσχεραίνουν τη ζωή μας, στην ενδυνάμωση, στην αυτογνωσία, στη διαχείριση και έκφραση του συναισθήματος, στην επούλωση παλαιότερων τραυμάτων, στην απόσυρση των εσωτερικών εμποδίων που μας κρατούν στάσιμους, στην υποστήριξη σε δύσκολες περιόδους, στη διαχείριση κρίσεων, στην απόκτηση επίγνωσης και ανάληψη ευθύνης για τις επιλογές μας. Στοχεύει στην αποδοχή και την αλλαγή.
Ποιοι την αναζητούν τελικά και πότε; Συνήθως στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή φτάνουν οι άνθρωποι όταν δυσκολεύονται πολύ, όταν έχουν έντονα συμπτώματα ή όταν έχουν προσπαθήσει πολύ μόνοι τους, αλλά δεν έχουν βρει λύσεις σε σχέση με τα προαναφερθέντα θέματα Ενδεχομένως να πηγαίνουν με προσδοκία κάποιος να τους σώσει και απογοητεύονται όταν διαπιστώνουν ότι είναι μια διαδικασία που κρατά κάποιο χρονικό διάστημα και χρειάζεται να κοπιάσουν για κάποιο αποτέλεσμα. Υπάρχει και μια άλλη κατηγορία θεραπευόμενων που αναζητούν τη θεραπεία ως ταξίδι εμβάθυνσης, αυτογνωσίας και αυτοβελτίωσης.
Η ψυχοθεραπεία είναι διαδικασία παρεξηγημένη είτε θετικά,δηλαδή ότι μπορεί να λύσει μαγικά όλα τα προβλήματα σε δυο τρεις συναντήσεις και έτσι μυθοποιείται και γίνεται μόδα, είτε αρνητικά, ότι δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα και είναι χάσιμο χρόνου και χρήματος. Η αλήθεια όπως πάντα βρίσκεται κάπου στη μέση. Μπορεί να βοηθήσει αυτόν που θέλει να βοηθηθεί και να του προσφέρει μια εμπειρία ταξιδιού στον εαυτό του.
«Σου βγάζω τη μάσκα μου διστακτικά.
Αναρωτιέμαι αν θα σε τρομάξει η πραγματική μου μορφή.
Την κεντώ με στολίδια,
αρνούμενη τη βαθειά μου αλήθεια
όπως έκανα για πολύ καιρό.
Απλώνεις προσεκτικά το χέρι σου,
αφαιρώντας τα ένα ένα κοιτώντας με στα μάτια.
Αν αντέξω τη γύμνια μου μπροστά σου,
ίσως να αντέξω τον αληθινό μου εαυτό,
ίσως καταφέρω να απαλύνω τις πληγές μου»
Βιβλιογραφία:
• Λεξικό της ψυχολογίας, Ν.Παπαδόπουλος
Ράνια Πανουργιά
Κλινική Ψυχολόγος MSc
