H ψυχοθεραπεία είναι ένας δρόμος, που ο θεραπευόμενος επιλέγει να διανύσει, έχοντας στο πλάι του ως συνταξιδιώτη σε αυτό το ταξίδι τον ψυχοθεραπευτή. Πώς όμως διαλέγει κανείς τον κατάλληλο για αυτόν ψυχοθεραπευτή; Παρακάτω θα διατυπωθούν μερικές ερωτήσεις που θα μπορούσατε να ρωτήσετε είτε τον εαυτό σας είτε τον θεραπευτή για να καταλάβετε..
Ποιοι μπορούν να εργαστούν ως ψυχοθεραπευτές; Δυστυχώς στην Ελλάδα τα πράγματα στον κλάδο μας είναι πολύ ρευστά και απροσδιόριστα. Ψυχοθεραπευτής μπορεί να γίνει κάποιος που είναι ψυχίατρος ή ψυχολόγος ή κοινωνικός λειτουργός. Δεν αρκεί η βασική τους εκπαίδευση, αλλά πρέπει να έχουν κάνει περαιτέρω σπουδές σε επίπεδο μεταπτυχιακού ή/και σε κάποια συγκεκριμένη προσέγγιση της ψυχοθεραπείας. Στην Ελλάδα αυτές οι εκπαιδεύσεις γίνονται από ιδιωτικά κέντρα και δυστυχώς δεν έχουν πιστοποιηθεί από το κράτος. Αυτό σημαίνει ότι ο τίτλος του ψυχοθεραπευτή δεν έχει κάποια αξία από μόνος του, αλλά κουβαλά περισσότερη γνώση, κλινική εμπειρία και προσωπική θεραπεία, οπότε έχει πολλή σημασία. Να ρωτήσετε αν έχει άδεια άσκησης επαγγέλματος και τι σπουδές έχει κάνει σχετικά.
Πώς θα τον βρω; Το πιο απλό που μπορεί να σκεφτεί κανείς είναι να ανοίξει έναν κατάλογο, να ψάξει στο ίντερνετ ή να δει κάποια ταμπέλα στο δρόμο. Δεν θα σας βγει απαραιτήτως σε κακό, αλλά συνήθως άνθρωποι που χτυπούν την πόρτα ενός θεραπευτή έχουν ακούσει για αυτόν από κάποιον γνωστό τους. Αυτή άλλωστε είναι και η καλύτερη διαφήμιση για εμάς. Το ότι κάποιος γνωστός σας σας σύστησε κάποιον δε σημαίνει ότι απαραίτητα θα σας ταιριάζει όπως ταίριαξε σε εκείνον, αλλά νιώθετε πως έχετε κάποιου είδους εγγύηση για το τι μπορεί ο θεραπευτής να παρέχει ή τι χαρακτηριστικά έχει, σαν να σας δημιουργείται εκ των προτέρων ένας είδος εμπιστοσύνης.
Τι φύλο να επιλέξω; Έχει κάποια σημασία; Φαίνεται ότι συνήθως σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποια προτίμηση ως προς το φύλο του θεραπευτή τους. Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος επιλογή σε αυτό. Όμως πιστεύω ότι θα είχε κάποια κλινική χρησιμότητα το να παρατηρήσει κανείς ποιο φύλο δεν θα ήθελε καθόλου να επιλέξει. Καλό θα ήταν να το αναφέρει στον θεραπευτή που τελικά επέλεξε, γιατί η επιλογή του έχει κάποιο νόημα που θα μπορούσε να ανοίξει νέους δρόμους στη θεραπεία.
Πώς αισθάνεσθε όταν βρίσκεστε στη συνεδρία με τον συγκεκριμένο θεραπευτή; Αισθάνεσθε άνετα και ασφαλής; Σας είναι σχετικά εύκολο να μιλήσετε για εσάς; Είναι ο θεραπευτής άτομο που δείχνει να μπορεί να σχετίζεται ή είναι αδιάφορος; Δείχνει συμπόνια και κατανόηση για τα θέματα που σας απασχολούν; Είναι λογικό την πρώτη φορά που θα πάτε για να συναντήσετε έναν ειδικό να έχετε άγχος, γιατί δεν ξέρετε τι σας περιμένει ή τι προσδοκίες να έχετε από αυτόν και τη διαδικασία. Μπορείτε να δοκιμάσετε να πάτε για μερικές συνεδρίες μέχρι να σιγουρευτείτε πώς αισθάνεσθε, γιατί στην αρχή είναι φυσιολογικό να είστε πιο ‘σφιγμένοι’ ή και φοβισμένοι. Είναι σημαντικό παρόλα αυτά να καταλάβετε εάν ένα κομμάτι σας αντιστέκεται στη διαδικασία της θεραπείας ή αν όντως ο συγκεκριμένος θεραπευτής δεν σας ταιριάζει. Αν έχετε γυρίσει από ειδικό σε ειδικό και αισθάνεστε αρνητικά για όλους, ίσως κάτω από αυτό να βρίσκεται μια συγκεκριμένη σας δυσκολία ως προς τις σχέσεις, γεγονός που θα ήταν καλό να συζητηθεί με τον εκάστοτε θεραπευτή ώστε να διερευνηθούν οι αιτίες.
Ποια είναι η φιλοσοφία του θεραπευτή και η προσέγγιση με την οποία δουλεύει; Ποιες είναι οι θέσεις τους θεραπευτή για τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας; Πού πιστεύει ότι οφείλονται οι δυσκολίες που συναντούν οι άνθρωποι στη ζωή τους; Με ποιόν τρόπο πιστεύει ότι μπορεί να βοηθήσει; Μπορεί ο θεραπευτής να σας εξηγήσει με ποιόν τρόπο θα δουλέψετε πάνω στα ζητήματα που σας απασχολούν; Υπάρχουν διαφόρων ειδών προσεγγίσεις. Ίσως κάποια από αυτές να σας διευκόλυνε περισσότερο. Αν έχετε προβλήματα στην οικογένεια, με τα παιδιά ή το σύντροφο σας, θα σας ταίριαζε ενδεχομένως η οικογενειακή θεραπεία. Σε περιπτώσεις άγχους, κρίσεων πανικού, φοβιών, κατάθλιψης ιδιαίτερα βοηθητική είναι η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία. Αν θέλετε να δουλέψετε με το συναίσθημα και τη δύναμη που έχουν οι ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, ίσως να σας ταίριαζε η ομαδική θεραπεία. Αν σας εξιτάρει ο συμβολισμός και η έκφραση μέσω της τέχνης, ίσως να σας άρεσε η εικαστική ψυχοθεραπεία ή η δραματοθεραπεία.
Ο θεραπευτής διατηρεί τους κανόνες δεοντολογίας όσον αφορά τα όρια, τις διπλές σχέσεις και το απόρρητο; Υπάρχουν πολλοί ηθικοί κανόνες ώστε να αποτρέπουν τους θεραπευτές να βλάψουν τους θεραπευόμενους τους. Αρχικά υπάρχει ένα όριο όσον αφορά τις διπλές σχέσεις. Όταν αρχίζει μια θεραπευτική σχέση, οποιαδήποτε άλλη σχέση αυτομάτως αποκλείεται. Δεν μπορείς να είσαι φίλος, σύντροφος, συγγενής, εργοδότης, δάσκαλος του θεραπευόμενου σου γιατί τότε τα όρια μπλέκονται, οι σχέσεις μπερδεύονται, η αντικειμενικότητα χάνεται και η θεραπευτική διαδικασία αλλοιώνεται. Όταν ο θεραπευτής αρχίσει να ικανοποιεί κυρίως δικές του ανάγκες βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τις ανάγκες του θεραπευόμενου του, τότε το όριο γκρεμίζεται και η θεραπεία επίσης θα μπορούσε να καταστραφεί. Τέλος απαραίτητο συστατικό ώστε ο θεραπευόμενος να νιώσει ασφαλής είναι η τήρηση του απορρήτου, ενώ η λύση του επιτρέπεται σε σπάνιες περιπτώσεις όπου το άτομο έχει δηλώσει ότι θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του ή σε κάποιον άλλον.
Νιώθετε πώς ο θεραπευτής σας σέβεται και προσπαθεί να σας κατανοήσει; O C.Rogers δημιουργός της προσωποκεντρικής θεραπείας είχε πει : «Μην εκπαιδεύετε θεραπευτές, ψάξτε να τους βρείτε», δίνοντας έτσι έμφαση στο πόσο σημαντικό είναι ο θεραπευτής να έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που είναι πολύ αναγκαία για τη θεραπευτική αλλαγή.. Αυτά είναι η ενσυναίσθηση, δηλαδή η προσπάθεια του θεραπευτή να δει τον κόσµο µέσα από την οπτική του θεραπευόμενου του, διατηρώντας όµως την προσωπική του αυτονοµία. Η γνησιότητα, η οποία αφορά την ικανότητα του θεραπευτή να είναι συνεπής με αυτό που αισθάνεται έτσι ώστε η συµπεριφορά του απέναντι στο θεραπευόμενο να αποτελεί πιστή αντανάκλαση των σκέψεων και των συναισθηµάτων που έχει γι’ αυτόν. Και τρίτον , η άνευ όρων αποδοχή του θεραπευόμενου από τον θεραπευτή, η οποία συνεπάγεται την πλήρη αποδοχή του θεραπευόμενου από το θεραπευτή, τη διάθεση να τον ακούσει, καθώς και την ευνοϊκή προδιάθεση απέναντί του. Νιώθουμε ότι το άτομο που επιλέξαμε μας τα παρέχει αυτά;
Συνοψίζοντας, ο θεραπευτής που θα βρείτε πέρα από τις δεξιότητες που καλείται να έχει, φαίνεται ότι από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του είναι να μπορεί να σας εμπνεύσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη, ώστε να σας δώσει χώρο και χρόνο για να κάνετε τις επιθυμητές αλλαγές και να οδηγηθείτε στην αυτό-ανάπτυξη και ωρίμανση. Η επιλογή είναι για τον καθένα προσωπική και ανταποκρίνεται στις δικές του ανάγκες. Αυτός που κάνει στον έναν, δεν κάνει απαραιτήτως και στον άλλον, ακόμα και αν είναι ένας εξαίρετος, αναγνωρισμένος θεραπευτής. Καλό θα ήταν να δώσετε στον εαυτό σας λίγο χρόνο και να μην πάρετε βιαστικές αποφάσεις και ακόμα και να μην σας καλύψει κάποιος, θα βρείτε κάποιον άλλον να σας ταιριάζει καλύτερα. Μην στερήσετε από τον εαυτό σας αυτή την ευκαιρία από την πρώτη απογοήτευση. Εύχομαι λοιπόν όσοι αποφασίσετε να αρχίσετε ψυχοθεραπεία να βρείτε εκείνον τον συνοδοιπόρο που θα πηγαίνει στο πλάι σας και όχι μπροστά σας.
