Ο καθένας μας κουβαλά πληγές του παρελθόντος. Δεν υπάρχει άνθρωπος αλώβητος. Καμία πληγή δεν είναι ίδια με κάποια άλλη, όπως κανένας άνθρωπος δεν είναι ίδιος με κάποιον άλλον και καμία ιστορία δεν είναι όμοια. Πολλές φορές συγκρίνουμε τις πληγές μας με αυτές των άλλων, υποβιβάζοντας έτσι το βίωμα τους. Η υποκειμενικότητα της εμπειρίας είναι κάτι που δεν μπορεί όμως να επιτρέψει κάτι τέτοιο, γιατί ο καθένας μας όντας μοναδικός βιώνει μοναδικά κάθετι που του συμβαίνει.
Η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τα συναισθηματικά τραύματα έχει αλλάξει πολύ με τα χρόνια. Μέχρι σχετικά πρόσφατα ψυχολογικό τραύμα θεωρούνταν ότι αποκτούσαν οι άντρες μετά από καταστροφικούς πολέμους. Το φεμινιστικό κίνημα τη δεκαετία του ’60 διεύρυνε τον ορισμό του συναισθηματικού τραύματος, ώστε να συμπεριλάβει τις κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά. Τώρα, μετά τις ανακαλύψεις που έγιναν τη δεκαετία του ’90, γνωστή ως η δεκαετία του εγκεφάλου, ο ορισμός διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο.
Οι πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι το συναισθηματικό τραύμα μπορεί να προέρχεται από κάποιο ατύχημα, από ένα χωρισμό μια σημαντικής σχέσης, από κάποια ντροπιαστική ή πολύ απογοητευτική εμπειρία, από την ανακάλυψη μιας απειλητικής για τη ζωή ασθένειας, από κάποιον θάνατο αγαπημένου προσώπου, από μια απόρριψη κ.ο.κ. Τα τραυματικά γεγονότα μπορεί να είναι πραγματικά πολύ επίπονα, ακόμα και αν δεν προκαλούν σωματική βλάβη (Jaffe, Segal & Dumke, 2005).
Για αυτό τα σημάδια μας, οι ψυχικές μας ουλές θα υπάρχουν πάντα. Όπως τα σημάδια στο σώμα που μας θυμίζουν την τραυματική εμπειρία ενός πεσίματος στα παιδικά μας χρόνια. Εμένα ακόμα το δεξί γόνατο κοσμείται από μια υπέροχη, μακρόστενη ουλή που απέκτησα στην κατηφόρα του χωριού, όπου κουτρουβάλησα ένα μεσημέρι κάνοντας κοπάνα από το υποχρεωτικό, μεσημεριανό «σιωπητήριο» κάπου στα 7 μου χρόνια. Η ουλή συνοδεύεται από μια σειρά γλυκόπικρες αναμνήσεις. Θυμάμαι ακόμα το γόνατο να ανοίγει, να τρέχει αίμα, να τρέχω κλαίγοντας στο σπίτι, η μαμά να με μαλώνει που έφυγα κρυφά, η απαγόρευση να ξαναβγώ το μεσημέρι, το σκίσιμο που δεν έκλεινε. Αυτή η ανάμνηση μου φέρνει άλλες αναμνήσεις από τα παιδικά χρόνια, το χωριό, τα παιχνίδια, τις τιμωρίες. Αυτή η ουλή κουβαλά ένα σωρό μνήμες.
Η εσωτερική μας ουλή κουβαλά και αυτή με παρόμοιο τρόπο μνήμες. Ένα παλαιότερο τραύμα ενεργοποιείται πάλι στο παρόν, όταν το παραμικρό μας θυμίσει εκείνη την παλιά συνθήκη, εκείνο το πρόσωπο που μας πόνεσε, εκείνο το γεγονός που μας πλήγωσε. Πέρα από αυτό όμως, το κουβαλάμε καθημερινά, γιατί με έναν τρόπο οι πληγές μας μας διαμορφώνουν, μας καθορίζουν, μας αλλάζουν. Ζώντας με αυτόν τον εαυτό που βίωσε το τραύμα πορευόμαστε σε παρόν και μέλλον. Το σημάδι ενίοτε ξαναματώνει, αλλά ακόμα και αν δεν συμβεί αυτό, η ουλή υπάρχει.
Οι πληγές μας είναι ένας προσωπικός θησαυρός . Μέσα από την απώλεια και τον πόνο, αποκτούμε εφόδια, εδραιώνουμε το χαρακτήρα μας, βιώνουμε, μαθαίνουμε και ανάλογα πώς θα το διαχειριστούμε, μας πάει ένα βήμα παραπέρα. Αυτή η οπτική, ότι μετά από μια τραυματική για μας εμπειρία μπορούμε να αναπτυχθούμε και άλλο, έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερες θέσεις ότι το τραύμα έχει μόνο καταστροφικές συνέπειες. Οι πληγές δεν μας ελευθερώνουν από τις αναμνήσεις ή τη θλίψη για ό,τι συνέβη, αλλά μας βοηθούν να ζούμε τις ζωές μας με νόημα κάτω από το φως του τραύματος. Δεν μπορούμε να διαγράψουμε την ιστορία μας και ίσως να μην πρέπει να το κάνουμε. Όσοι προσπαθούν να φέρουν τη ζωή τους ακριβώς στο ίδιο σημείο που ήταν πριν το τραυματικό γεγονός παραμένουν ευάλωτοι και «κομματιασμένοι». Εκείνοι όμως που αποδέχονται το τραύμα και χτίζουν τον εαυτό τους εκ νέου μαζί με αυτό γίνονται πιο ανθεκτικοί και ανοικτοί σε έναν νέο τρόπο ζωής.
Αν ακουμπήσεις την πληγή μου,
ίσως να τρέξει αίμα,
ίσως να τρέξει γάλα,
ίσως και δυο τρια δάκρυα.
Την τυλίγω με βελούδα,
την ασφαλίζω σε σεντούκια,
την παρηγορώ και την χαϊδεύω.
Έπειτα την φανερώνω στο φως.
Βιβλιογραφία:
http://www.helpguide.org/mental/emotional_psychological_trauma.htm
Ράνια Πανουργιά
Κλινική Ψυχολόγος MSc
